Η φετινή πρωτοχρονιά υπήρξε μια ιδιαίτερα σημαντική ημερομηνία καθώς συνέπεσε με την τυπική έναρξη υλοποίησης του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ) 2007-2013. Αντί για τον όρο ΕΣΠΑ πολλές φορές συναντάμε και τον όρο «4ο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης» (4ο ΚΠΣ), που αναφέρεται στα προγράμματα που θα συγχρηματοδοτηθούν από την Ευρωπαϊκή Ένωση, στα κράτη-μέλη της Ευρώπης των 25, κατά την 4η Προγραμματική Περίοδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που είναι η περίοδος 2007 – 2013.

Το ΕΣΠΑ 2007-2013 της Ελλάδας είναι ένα νέο κείμενο προγραμματισμού το οποίο η χώρα μας πρέπει να υποβάλλει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην τελική του μορφή μέχρι το τέλος Ιανουαρίου και το οποίο αναμένεται να εγκριθεί από την Ε.Ε. μέχρι τέλος Μαρτίου ενώ τα επιχειρησιακά προγράμματα προγραμματίζεται ότι θα εγκριθούν το πρώτο εξάμηνο του 2007.

Επισημαίνεται ότι μια τέτοια συζήτηση και διαπραγμάτευση βρίσκεται σε εξέλιξη ανάμεσα σε όλα τα 25 κράτη μέλη, σχετικά με τη διαμόρφωση του συνολικού Πρόγραμματος της Ευρωπαϊκής Ενωσης της περιόδου 2007-2013, τους στόχους και τις πολιτικές που θα προωθηθούν, τους οικονομικούς πόρους που θα διατεθούν και τους κανονισμούς που θα εφαρμοσθούν για την υλοποίηση του.

Στο Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς της Ελλάδας περιγράφονται οι κύριοι αναπτυξιακοί στόχοι της χώρας, εθνικοί, περιφερειακοί και τομεακοί οι οποίοι κινούνται σε δύο επίπεδα. Αφενός, στο ευρωπαϊκό επίπεδο όπου στρατηγικός στόχος θεωρείται η βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη με κοινωνική συνοχή, μέσα από την προώθηση μιας ανταγωνιστικής και δυναμικής οικονομίας βασιζόμενης στη γνώση, που να οδηγεί στην πλήρη απασχόληση με τη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας. Αφετέρου, στο επίπεδο της χώρας όπου επιπλέον στρατηγικός στόχος είναι η επίτευξη πραγματικής σύγκλισης και συνοχής με το μέσο ευρωπαϊκό επίπεδο ώστε η Ελλάδα να αναδειχτεί «σε μια εξωστρεφή χώρα με ισχυρή διεθνή παρουσία με ανταγωνιστική και παραγωγική οικονομία. Μία Ελλάδα με έμφαση στην εκπαίδευση και τους νέους, στην ποιότητα, στην τεχνολογία και την καινοτομία, στο σεβασμό του περιβάλλοντος» όπως αναφέρεται στο αναμορφωμένο ΕΣΠΑ του Ιανουαρίου 2007.

Το ΕΣΠΑ της Ελλάδας θα χρηματοδοτηθεί με 20,1 δισ. ευρώ, σύμφωνα με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Σύμφωνα με την 4η Εγκύκλιο του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών (Νοέμβριος 2006) αλλά και του αναμορφωμένου σχεδίου (Ιανουάριος 2007) τελικά η στοχοθεσία του ΕΣΠΑ διατυπώνεται σε 4 επίπεδα:

• στο επίπεδο των στρατηγικών στόχων του ΕΣΠΑ,
• στο επίπεδο των θεματικών (5) και χωρικών (3) προτεραιοτήτων, όπως απαιτείται από το Γενικό Κανονισμό των Ταμείων,
• στο επίπεδο των Γενικών Στόχων (17), στους οποίους αναλύεται κάθε θεματική προτεραιότητα,
• στο επίπεδο των ειδικών στόχων και των κύριων μέσων επίτευξης.

Οι τομεακές παρεμβάσεις αποκτούν και περιφερειακή διάσταση ώστε να συμβάλλουν στην ανταγωνιστικότητα των περιφερειών.

Η κατανομή των πόρων θα γίνει ως εξής: 15,678 δισ. Ευρώ (78%) ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της σύγκλισης, 3,618 δισ. Ευρώ (18%) στην περιφερειακή ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση και 804 εκατ. Ευρώ (4%) στην εδαφική συνεργασία (δηλ. σε προγράμματα τύπου Interreg).

Όλα αυτά φαντάζουν ενδιαφέροντα και ελπιδοφόρα. Το ζητούμενο όμως είναι ο βαθμός προετοιμασίας μας και η ικανότητα ανταπόκρισης της χώρας σε απαιτήσεις πολύ πιο πολύπλοκες από αυτές που γνωρίσαμε κατά την 3η Προγραμματική Περίοδο.

Κατ’ αρχήν διαμορφώνονται πέντε «Υπερπεριφέρειες», οι μείζονες περιφέρειες Αττικής, Στερεάς - Θεσσαλίας - Ηπείρου, Μακεδονίας - Θράκης, Δυτικής Ελλάδας - Ιονίων Νήσων - Πελοποννήσου και Νήσων Αιγαίου – Κρήτης, οι οποίες είναι ακόμα υπό ίδρυση και η δημιουργία τους από ότι διαφαίνεται θα προκαλέσει σημαντικά προβλήματα μεταξύ των υφισταμένων περιφερειών που τις απαρτίζουν (λειτουργικά αλλά και κατανομής πόρων και αρμοδιοτήτων) αλλά και με το Υπουργείο Οικονομίας που θέλει να έχει τον απόλυτο έλεγχο των δαπανών δημιουργώντας ήδη τριβές και εντός της κυβέρνησης. Επιπλέον, θα δημιουργηθεί και σειρά λειτουργικών προβλημάτων καθώς οι Υπερπεριφέρειες αυτές θα πρέπει να στελεχωθούν και να αρχίσουν λειτουργούν, ενώ πρέπει να ιδρυθούν και να λειτουργήσουν οι ισάριθμοι Αναπτυξιακοί Οργανισμοί Περιφερειών.

Θα πρέπει να συσταθούν νέες διαχειριστικές αρχές, οι οποίες θα λειτουργούν ανεξάρτητα από τις ήδη υπάρχουσες για το τρίτο ΚΠΣ, οι οποίες όμως δεν καταργούνται αλλά και 13 ανώνυμες εταιρείες οι οποίες θα εγκατασταθούν σε κάθε περιφέρεια της χώρας και θα κληθούν να υλοποιήσουν τα προγράμματα. Όπως όμως προαναφέραμε τα προγράμματα δεν αναμένεται να καταρτιστούν έγκαιρα καθώς βρισκόμαστε ήδη εκτός χρονοδιαγράμματος.

Και βέβαια υπάρχει σειρά άλλων ζητημάτων όπως για παράδειγμα η ανεπαρκής συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στη διαδικασία σχεδιασμού του ΕΣΠΑ, οι μειωμένες ενισχύσεις για τις περιφέρειες που βγαίνουν εκτός Στόχου 1, το απροσδιόριστο ακόμα ύψος της εθνικής συμμετοχής. οι μειωμένες προκαταβολές, αλλά και δημοσιονομικές διορθώσεις για τις χώρες στις οποίες δεν θα επαληθεύεται η αξιολόγηση, πιθανά και για τη δική μας, η οποία δεν φημίζεται για τις έγκυρες (και έγκαιρες) αξιολογήσεις.

Τελικά, και με τους αναπτυξιακούς στόχους για το 2015 να είναι ακόμη επί της ουσίας γενικόλογοι και τελικά απροσδιόριστοι, τα επιχειρησιακά σχέδια ανέτοιμα, τους κοινωνικούς εταίρους ουσιαστικά απόντες, το διαθέσιμο προϋπολογισμό να παραμένει άγνωστος καθώς η κυβέρνηση δεν δεσμεύεται για το ύψος της εθνικής συμμετοχής που θα διαθέσει στο ΕΣΠΑ, και τους μηχανισμούς διαχείρισης να γίνονται ολοένα και περισσότεροι και πιο πολύπλοκοι, η τύχη του ΕΣΠΑ 2007-20013 φαντάζει εξαιρετικά αβέβαιη.


Ζωή ΑΚΡΙΒΟΥΛΗ, ΜΑ (Econ)
Οικονομολόγος – Σύμβουλος Επιχειρήσεων και Ανάπτυξης